در روزهای اخیر «منشور کوروش بزرگ» به‌عنوان یکی از نخستین اسناد حقوق بشری جهان که بر احترام به تنوع فرهنگی تأکید دارد، رسمیت یافت و کشورهای عضو یونسکو آن را مورد تأیید قرار دادند. این نخستین بار است که یک اثر باستانی ایرانی در سطح بین‌المللی به‌عنوان منشوری مرتبط با حقوق بشر شناخته می‌شود. اکنون، پس از گذشت بیش از ۲۵ قرن، منشور کوروش در یکی از مهمترین مجامع جهانی بازتاب یافته است؛ پیامی سرشار از روح همزیستی، احترام به فرهنگ‌های گوناگون و کرامت انسانی.
میراثی از بابل تا سمرقند
منشور کوروش لوحی سفالی کوچک به شکل استوانه با طول ۲۳ و عرض ۱۱ سانتی‌متر است که متن آن با خط میخی نگاشته شده و در زمره نمادین‌ترین آثار تاریخی بشر قرار دارد. این اثر در حدود سال ۵۳۹ پیش از میلاد زیر دیوارهای بابل در عراق کنونی توسط کوروش هخامنشی دفن شد. پس از قرن‌ها، در تاریخ ۶ نوامبر ۲۰۲۵ (۱۵ آبان ۱۴۰۴) در چهل‌وسومین نشست عمومی یونسکو در شهر سمرقند، قطعنامه‌ای تصویب شد که بار دیگر نام ایران و میراث باستانی آن را در سطح جهانی برجسته ساخت. این اقدام با تلاش‌های دکتر احمد پاکتچی، نماینده دائم ایران در یونسکو، دکتر حسن فرطوسی، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران، و حمایت کامل دکتر حسین سیمایی، وزیر علوم و رئیس کمیسیون ملی یونسکو در ایران، عملی شد.
تصویب قطعنامه
قطعنامه با عنوان «استوانه کوروش؛ یکی از نخستین منشورهای حقوق بشر و تنوع فرهنگی» به پیشنهاد مشترک ایران و تاجیکستان ارائه و با اکثریت قاطع آرا تصویب شد. کشورهایی چون مصر، عراق، هند، پاکستان، نیجریه، الجزایر، لهستان، ارمنستان، بنگلادش، کنیا، سنگال و کلمبیا نیز رأی مثبت دادند. این اجماع فرهنگی و سیاسی نشان‌دهنده ارزش‌هایی است که از ایران باستان تا جهان امروز امتداد یافته‌اند. اعضای یونسکو همچنین تشویق شدند تا آگاهی عمومی درباره این اثر را افزایش دهند و محتوای آن را در قالب‌های آموزشی و به زبان‌های مختلف منتشر کنند.
یونسکو؛ پاسدار میراث مشترک
دیپلماسی علمی و فرهنگی امروز تنها ابزار گفت‌وگو نیست، بلکه یکی از مؤثرترین شیوه‌های قدرت نرم و توسعه پایدار محسوب می‌شود. حضور فعال ایران در سمرقند نشان داد که همکاری دانشگاه‌ها، تبادل دانش و احترام به میراث فرهنگی می‌تواند مسیر تازه‌ای برای تعامل پایدار میان ملت‌ها بگشاید. یونسکو از زمان تأسیس در سال ۱۹۴۵ مأموریت خود را بر پایه گفت‌وگوی میان‌فرهنگی، آموزش صلح، حفاظت از میراث و ارتقای کرامت انسانی بنا نهاده است. منشور کوروش با اصولی چون آزادی، تساهل دینی و بازسازی جوامع، به‌طور طبیعی با ارزش‌های بنیادین این سازمان هم‌خوانی دارد.
پیام تاریخی ایران
منشور کوروش شامل مفاهیمی چون احترام به باورهای مذهبی و منع تخریب نیایشگاه‌هاست؛ اصولی که در زمان خود بی‌سابقه بودند و بعدها در سنت‌های سیاسی و دینی جهان انعکاس یافتند. سیدرضا صالحی‌امیری، وزیر میراث‌فرهنگی ایران، این تصویب را «نشانه جایگاه تمدن ایران در بنیان‌گذاری مفاهیم عدالت، کرامت انسانی و گفت‌وگوی فرهنگی» دانست و منشور کوروش را «پلی میان اخلاق و سیاست، گذشته و آینده، ملت‌ها و وجدان جهانی» توصیف کرد.
او همچنین با قدردانی از وزارت علوم، کمیسیون ملی یونسکو و کشورهای همکار مانند تاجیکستان و عراق گفت: منشور کوروش یادآور این حقیقت است که آزادی، احترام به تنوع فرهنگی و همزیستی ادیان ریشه‌ای عمیق در تمدن ایران دارد؛ تمدنی که همواره پرچم‌دار عدالت و گفت‌وگو بوده است.
بازتاب در سخنان مسئولان
دکتر علی دارابی، قائم‌مقام وزیر میراث‌فرهنگی، تأکید کرد که در روزگاری که قدرت‌ها هنوز با مفهوم حقوق بشر بیگانه بودند، کوروش از حق زندگی، آزادی ایمان و امنیت اندیشه سخن گفت؛ سخنی که پیمانی میان انسان‌ها بود نه فرمانی سلطنتی. او افزود: ثبت این منشور توسط یونسکو بار دیگر پیوند دیرینه ایران با ارزش‌های جهان‌شمول را نشان می‌دهد؛ ارزش‌هایی که امروز در جهانی گرفتار خشونت و تبعیض بیش از هر زمان دیگر اهمیت دارند.
دارابی منشور کوروش را «آینه‌ای از جوهر تمدن ایرانی» خواند و یادآور شد که ایران از آغاز، انسان را برتر از قدرت و عدالت را اساس حکومت می‌دانست. همین روح در آیین‌های صلح‌محور ایران، از نوروز و مهرگان تا همزیستی ادیان و اقوام، جاری است.
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، نیز در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: تصویب منشور کوروش در یونسکو نشانه استمرار حضور ایران در وجدان تمدن بشری است. ایران سرچشمه فرهنگ گفت‌وگو، مدارا و عدالت است و امروز نیز می‌تواند الهام‌بخش صلح و همبستگی در منطقه و جهان باشد.
منشوری برای آینده
اهمیت این رویداد تنها در بازخوانی تاریخ نیست، بلکه در تأکید دوباره بر نقش ایران در شکل‌گیری مفاهیم مدرن حقوق بشر و تساهل فرهنگی است. یونسکو با قرار دادن منشور کوروش در زمره «میراث معنوی مشترک بشریت» پیامی روشن به جهان امروز فرستاد: صلح، عدالت و کرامت انسانی ریشه‌هایی هزارساله دارند که از ایران تا جامعه جهانی امتداد یافته‌اند.
- منبع خبر : روزنامه فرهیختگان
