صحن حضرت زهرا(س) امروز در جوار حرم مطهر علوی، فراتر از یک توسعه فیزیکی، نماد یک حرکت تمدنی است؛ حرکتی که در آن عشق به اهلبیت(ع)، دانش فنی مهندسان ایرانی و میراث کهن معماری ایرانی–اسلامی در هم تنیده شده و اثری ماندگار را در تاریخ اعتاب مقدسه رقم زده است.
عملیات اجرایی این پروژه عظیم از سال ۱۳۹۱ به همت ستاد توسعه و بازسازی عتبات عالیات آغاز شد و پس از حدود ۱۴ سال تلاش شبانهروزی، آماده بهرهبرداری و تحویل به عتبه علویه شده است. صحن حضرت زهرا(س) از حیث وسعت، امکانات و پیچیدگی معماری، یکی از بزرگترین طرحهای مذهبی دهههای اخیر بهشمار میرود و پس از مسجدالحرام و مسجدالنبی، عنوان سومین پروژه بزرگ معماری جهان اسلام را به خود اختصاص داده است.
توسعهای پاسخگو به نیاز زائران قرنهای آینده
این طرح با نگاهی آیندهنگرانه و بر اساس نیاز زائران در افق ۳۰۰ ساله طراحی شده است. ایجاد فضاهای وسیع زیارتی، شبستانهای متعدد، امکان اسکان و بیتوته هزاران زائر در مناسبتهایی چون اربعین حسینی، و پیشبینی امکانات رفاهی نظیر سرویسهای بهداشتی و حمام، صحن حضرت زهرا(س) را به یکی از کاملترین مجموعههای زیارتی جهان اسلام تبدیل کرده است.
موزهای زنده از هنر ایرانی–اسلامی
آنچه این پروژه را از بسیاری از طرحهای عمرانی متمایز میکند، بهرهگیری از والاترین جلوههای هنر ایرانی–اسلامی است. سنگتراشی، کاشیکاری، مقرنسکاری، آینهکاری، گچبری، آجرکاری و درودگری، با دقت و ظرافتی مثالزدنی در جایجای این مجموعه به کار رفته تا صحن حضرت زهرا(س) به موزهای ماندگار از هنر معماری ایرانی در قلب جهان تشیع تبدیل شود.
سابقه تاریخی حضور ایرانیان در حرم علوی
حضور ایرانیان در معماری حرم مطهر امام علی(ع)، پیشینهای چندصدساله دارد؛ از دوران دیلمیان و صفویان تا افشاریه و قاجار، ایرانیان همواره نقشآفرین حفظ، توسعه و تزیین این مکان مقدس بودهاند. صحن و ایوان حرم، گنبد کاشیکاریشده و بسیاری از عناصر شاخص معماری کنونی حرم علوی، یادگار همین پیوند تاریخی است. صحن حضرت زهرا(س) ادامه همین مسیر تاریخی و تمدنی است که با زبان امروز و فناوری نوین بازآفرینی شده است.
احیای نام حضرت زهرا(س) در جوار حرم علوی
نامگذاری این مجموعه به نام مبارک حضرت فاطمه زهرا(س)، از ویژگیهای هویتی برجسته این طرح بهشمار میرود؛ اقدامی که به تعبیر شهید حاج قاسم سلیمانی، موجب احیای نام بانوی مظلوم اسلام در کنار مرقد امیرالمؤمنین(ع) شده و پیوندی عمیق میان ولایت، ایثار و فرهنگ فاطمی ایجاد کرده است. این نامگذاری با موافقت آیتالله العظمی سیستانی، جلوهای معنوی و ماندگار به این توسعه بخشیده است.
اقتصاد مردمی و تحقق منویات رهبر انقلاب
یکی از ابعاد راهبردی این پروژه، اتکا کامل آن به نذورات مردمی و خیرین بوده است؛ منابعی که نهتنها بدون وابستگی به بودجههای دولتی تأمین شد، بلکه با خرید مصالح و استفاده از توان داخلی، به چرخه اقتصاد کشور بازگشت. این رویکرد، نمونهای عینی از تحقق منویات رهبر معظم انقلاب در حمایت از تولید داخلی و اقتصاد مقاومتی بهشمار میرود.
بازتاب جهانی یک افتخار ملی
رونمایی از تمبر یادبود صحن حضرت زهرا(س) و ارسال آن به ۱۹۸ کشور عضو اتحادیه جهانی پست، نمادی از بازتاب بینالمللی این شاهکار معماری است؛ پیامی روشن به جهان که هنر، ایمان و توان مهندسی ایرانی، همچنان در مقیاس جهانی میدرخشد.
جمعبندی
صحن حضرت زهرا(س) در نجف اشرف، تنها یک پروژه عمرانی نیست؛ روایت عینی از «آجر به آجر عشق» است. عشقی که در قالب هنر، معماری، خدمت و اخلاص جلوه کرده و میراثی ماندگار برای جهان تشیع و آیندگان به یادگار گذاشته است؛ بنایی که نام ایران و هنر ایرانی–اسلامی را برای قرنها در جوار حرم مولای متقیان(ع) زنده نگه خواهد داشت.
