آمارهای رسمی و گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد که بیش از ۳۰ هزار دانشجو و ۱۰ هزار دانش‌آموز ایرانی در ترکیه اقامت دارند و روند مهاجرت به کشورهای دیگر، از جمله روسیه و چین، در حال افزایش است. نکته قابل توجه این است که اکثریت مهاجرت‌ها در سنین پایین و مقاطع ابتدایی و متوسطه رخ می‌دهد، یعنی دانش‌آموزانی که هنوز به مرحله کنکور و تحصیلات تکمیلی نرسیده‌اند، و این مسئله نشان‌دهنده بحران بی‌اعتمادی خانواده‌ها به آینده تحصیلی فرزندانشان است.
بر اساس داده‌های منابع معتبر، در روسیه حدود ۹ هزار دانشجوی ایرانی مشغول تحصیل هستند که ۸۷۰۰ نفر آنها در رشته‌های پزشکی، دندان‌پزشکی و داروسازی مشغول به تحصیل‌اند. چین نیز پس از باز شدن مرزهای تحصیلی خود، جذب گسترده‌ای در همین رشته‌ها داشته است. کارشناسان هشدار می‌دهند که این تمرکز مهاجرت در سه رشته پزشکی و پیراپزشکی نه تنها تعادل آموزشی کشور را به هم می‌زند، بلکه موجب خالی شدن رشته‌های پایه و مهندسی و کاهش ظرفیت توسعه علمی کشور خواهد شد.
مسئله مهاجرت نخبگان و پزشکان، صرفاً یک بحران کوتاه‌مدت نیست؛ این روند می‌تواند توان علمی، اقتصادی و بهداشتی کشور را برای دهه‌های آینده تضعیف کند. خروج مغزهای جوان، کاهش تولید علمی و کاهش ظرفیت کادر درمان، هر سه همزمان، می‌تواند زنگ خطری جدی برای آینده ایران باشد.
هشدار کارشناسی:
۱. اگر روند مهاجرت نخبگان و کادر درمان ادامه یابد، ایران به تدریج وابستگی علمی و درمانی به خارج از کشور پیدا خواهد کرد.
۲. سیاست‌های ارتقا و آیین‌نامه‌های دانشگاهی باید به گونه‌ای اصلاح شوند که تمرکز بر تولید علم و حل مسائل عملی کشور اولویت داشته باشد و فشار صرف بر مقاله‌سازی حذف شود.
۳. نظام آموزشی و خانواده‌ها باید تشویق شوند که مسیر دانش‌آموزان و دانشجویان با کیفیت، شفاف و معتبر باشد و از مسیرهای موازی و غیرقانونی برای مدرک‌گرایی و مهاجرت جلوگیری شود.
۴. برای کادر درمان، اصلاح حقوق، انگیزه، آموزش و شرایط کاری ضروری است تا مهاجرت و ترک خدمت کاهش یابد و ظرفیت درمانی کشور حفظ شود.
اگر دولت و نهادهای مسئول دو گام بزرگ در زمینه سیاستگذاری علمی و درمانی برداشته‌اند، همراهی و پاسخگویی جامعه و مدیران اجرایی نیز یک گام ضروری است. زمان تصمیم‌گیری و اصلاح ساختارها فرا رسیده است؛ اگر اکنون اقدامی نشود، کشور با بحران کمبود نیروی انسانی، کاهش کیفیت علمی و تهدید آینده بهداشت و درمان روبه‌رو خواهد شد.
این گزارش نشان می‌دهد که مهاجرت نخبگان، دانشجویان و کادر درمانی، تهدیدی راهبردی برای آینده ایران است و نیازمند تصمیمات فوری و اثرگذار است. ایران می‌تواند با اصلاح سیاست‌ها، افزایش انگیزه و سرمایه‌گذاری در نیروی انسانی، جلوی این روند را بگیرد و مسیر رشد و توسعه پایدار را تضمین کند.
